Büyü(me): Gülten Akın*
Gülten Akın, dilimizde sevdayı, hayatı, acıyı ve ayrılığı anlatan nadir kadınlardandır. Kaleminden dökülenler o kadar gerçektir ki kederi de, sevinci de hemen bulur yüreğinizi. Şarap gölgesinde geçen gecelerin dizeleridir yazdıkları. Neşeyle bir araya gelmiş kelimeleri bile hüzünlendirir gözbebeklerine kadar. Hele bir de ayrılık varsa başta, vay okuyanın, vay yazanın haline! Şiirimizin annesidir; çünkü derdi de, neşeyi de, cümleleri doyurana dek emzirir…
Şair, 1933 yılında Yozgat’ta doğmuş ve öğrenimine Ankara Kız Lisesi’nden sonra Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde devam etmiştir. Kaymakam olan eşi Yaşar Cankoçak sebebiyle Anadolu’nun çeşitli yerlerinde yaşamış ve beş çocuğunu büyütmüştür. Farklı ilçelerde avukatlık, öğretmenlik, yardımcı avukatlık görevleri yapmış ve sonrasında Türk Dil Kurumu’nda Derleme ve Tarama’da çalışmıştır. İnsan Hakları Derneği, Halkevleri, Dil Derneği gibi demokratik kitle örgütlerinde kurucu ve yönetici olarak görev almış ve şiirleri Son Haber, Mülkiye, Varlık, Hisar, Yeditepe, Türk Dili gibi dergilerde yayımlanmıştır. Bestenelen şiirleri, Grup Yorum-Büyü, Sezen Aksu-Deli Kızın Türküsü ve Erdan Güney-Kış’tır.
SEÇME ŞİİRLER
Deli Kızın Türküsü
I
Sabahleyin
Karayı kaldırın mavi koyun umudumu yitirmedim Beni çağırın gülümserken uykunun bir yerinde Eliniz beyazken uzatın isterim
Karayı kaldırın sevgi koyun umudumu yitirmedim Ben ışıklar konfetler bayramlar istemem
Uzanmışım gölgeliğe bir başıma
Şu uzaktan tükenmez yalnızlıktan İçten içe ürküyorum ama
Böyle de iyiyim
Siz dayanılmaz bir “Günaydın”sınız Sabah sabah insanı ayağına getiren Hiç yoktan dünyayı kendini sevdiren Siz çocuk ağızlı bir “Günaydın”sınız Çocuk ağzınızla biraz daha durun Gittiğinizde güz gelmiş olacak
Güz gelirken bir yanı kara sevdalarla Avcumda bu yavru kuş varken tedirgin Sizde tutunacak yaslanacak kollar Biraz daha durun biraz daha
Karayı kaldırın mavi koyun umudumu götürmeyin Akşamüstü
Yollarda akşam dönüşü yorgun argın Siz yoksunuz şiir yazan ellerim yok Yarımla dışa dönmüşüm yarım susken Çizginin üstindekiler yüz yüze
Koca bir gün ne yapmışım nasıl yaşamışım Haberim yok
Dokunup çekilen bir şarkı rüzgarla Vakti yalanlıyor sıcak sıcak
Sinema dönüşü iş dönüşü yahut bahanesiz Beyazın tam ortasında bekliyorum
Ya gelmezseniz ne olacak
Maviyi kaldırın kara koyun sırasıdır
Bana yeni tutkular gerek bıktım
Bir solukta buz gibi yaşamak isterim Beni öldürürse bu umut öldürür Gece Türküsü
Alıp ayaklarımı yollardan şöyle rahat Tam kendimi bulacakken
Kim getirir sizi başucuma Kim kaldırır uzun uykunuzdan Başlar gecenin oyunu delice Dizlerime yükselir bir deniz
Anıları küçük yıldızlar gibi karanlıkta Yanıma yöreme indirirsiniz
Ben ışıklar konfetler bayramlar istemem Uzak uzak gitmede fayda yok
Şimdii bütün şehirler birbirine benzer Bir kendi kendime doyasıya
Bu gece sussanız dinlensem Ne gezer
II
Şimdi insanların yalnız kolları var Ve ben delice bir şey istiyorum Şimdi insanların yalnız kolları var Ve ben başımı koyuyorum
Tuttu bir alacakaranlık bastı Bütün şehirler birbirine benzedi
Saklı köşem bir daha aldattı ellerimi Ellerimde iki üç isim kaldı
Adına yakılan mumlar İsa’nın Yana yana bitti umutsuz
İsa, resimleri kadar güzel değildi Biri kardeşliiğimi aldı gitti
Şimdi ben delice yaslanmak istiyorum Şimdi insanların yalnız kolları var
III
Sana büyük caddelerin birinde rastlasam Elimi uzatsam tutsam götürsem Gözlerine baksam gözlerine konuşmasak Anlasan
Elimi uzatsam tutamasam Olanca sevgimi yalnızlığımı Düşünsem hayır düşünmesem Senin hiç haberin olmasa Senin hiç haberin olmaz ki
Başlar biter kendi kendine o türkü Yağmur yağar akasyalar ıslanır Bulutlar uçuşur gecelerin
Ben yağmura deli buluta deli
Bir büyük oyun yaşamak dediğin Beni ya sevmeli ya öldürmeli
Yitirmeli büyük yolların birinde ne varsa Böcekler gibi başlamalı yeniden
Bu Allahsız bu yağmur işlemez karanlıkta Yan garipliğine yürek yan
Gitti giden
AŞK
Sıfırda insancıl yaşamamız başladı Sıfırda koptun kayboldun aradık Sessiz ya da rüzgarlı kıyılardan Sana seslendik kör kuyu Yokluğun orda çiçeklerde
Dünya seninle de sensiz de aydınlık Başka tutkularımız var beraber yalnız Yokluğun orda yaşamamızda
Varlığın orda, yoksa gecelerimiz bizimdi Ellerimizi bir yere koymayı bilirdik Ağlamayı bilmezdik kendimizi öldürmeyi Varlığın orda yaşamamızda
BİRİKEN
Her şey birikir
Sözler düşünceler ve nesneler biçiminde Her şey birikir
Duru sular ters yazılar emek ve gözyaşı Akıyor sanılan kuruyor sanılan
Haklar haklılıklar, ölüm zulumlar Uçuyor sanılan her şey birikir Deney birikir
Bizcil sen de
Kuş mu sandın yalanı yanlışı Taksan kanatlanır mı?
Yediğin seni yakacak
Vurduğun seni yakacak
Gör cehennem yok mu var mı? Her şey birikir
Gösteren parmaklar, gören gözler Susan konuşan birikir
Yargılarlar davasız dosyasız Silahsız sözcüksüz kansız kavgasız Dağ mı değil, ova mı
Kent mi alan mı, değil Bir ülke insan birikir
ÇAĞRI
Evler büyük dedikçe büyük Ben insanların en garibi Uzağı ilk defa kavradım Görür yahut dokunur gibi Eski bir saçakta kuşlarla Yele yağmura karşı oturdum İç içe daireler çiziyor
İçine adını yazıyorum
Gün uzun türküsünü bitirdi Karlı dallara yürüdü karanlık Yalnızlık çekilmez bu vakit
Delirdi denizde yosun çayda balık Gel artık
İLKYAZ
Ah, kimselerin vakti yok Durup ince şeyleri anlamaya
Kalın fırçalarını kullanarak geçiyorlar Evler çocuklar mezarlar çizerek dünyaya
Yitenler olduğu görülüyor bir türküyü açtılar mı Bakıp kapatıyorlar
Geceye giriyor türküler ve ince şeyler “Memelerinde biraz irin, biraz balık ve biraz gözyaşı Bir dev oluyorsun deniz deniz deniz
sisin dere ağızlarından sokulup akşamları Fındıklarımızı basıyor
Neyleriz kararan tomurcukları Çocuklarımıza yalvarıyoruz: Aç durun biraz Tecimenlere yalvarıyoruz:
Bir “Hotel” bir gizli evlenme az çiziniz Bir banka az çiziniz bir yalvarma Bizden size ve sizden dışardakilere
Karılarımızı yolluyoruz tırnaklarını kesmeye ve demeye
-Evet efendim-
Çocuklarımızı yolluyoruz dilenmeye Bizler gidiyoruz yatağımız tanrıya emanet Yazların motorlu çingeneleri
Ah, kimselerin vakti yok Durup ince şeyleri anlamaya
Baba evleri, ilk kez girilen ırmağa dönüş Toprağa tutku, kendinden dolayı Kulaklarımızı tıkıyoruz: Para para para
Kulaklarımızı açıyoruz: Kavga kavga kavga Sorar belki biri: Kavga ama neden kavga
Komşumuza sonsuz balta, karımıza yumruklar içinde
-Bilmiyoruz neden kavga. Sonra kasabanın cezaevinde
Silgimizi göz önüne yerleştiriyoruz Günlerimiz iterek genişletiyoruz
Yer açıyoruz karılarımızı düşünmeye Bizsiz geçen menevşeyi düşünmeye Durup ince şeyleri anlatmaya Kimselerin vakti olmasa da Okulların kadın öğretmencikleri Tatil günlerini çoğaltsalar da
Kutsal nemiz varsa onun adına Gözlerimiz için bağlar dokusalar da Birikimler ve çizgiler gitgide gitgide Açmaya ilkyaz çiçekleri
Bir gün birileri öte geçelerden Islık çalar yanıt veririz
YAZ
Sevdiğim yaz geldi yine
Karıncalar ve sineklerle çıktık yeryüzüne Barbunla lüferle marulla zeytinle
Uzaklarda kaldı nisanları basan sis, bun, yağmur Karadeniz’de bir mavi, çocuklar sevinsin diye Şairler sevinsin diye sevdiğim, yaz geldi yine
Altmış sekizdeyiz. Kırkı ve elliyi gördük. Altmışın içinde yaşadık, suç işledik Bildiriler. Beş Mayısta Saat Beşte Kızılay’da Ve hepimiz biryerlerde işi olan
Ankara devrime üs kimliğinde
Yedi yaşındaydık kırklarda, üç yıl gittiler askere Övündüler savaşa girmedik diye, hâlâ övünmedeler Yedi yaşında kuraldır aç gitmek okula
Çürüyen buğdayların yanında, kürklerin ve pırlantaların yanında Aç gitmek okula, öğlen belki bir simit bir portakalla
Sıska olmak, çirkin olmak, utanmak ayağından
-Ki sürer gider etkileri sonra-
Dişlerdeki hastalıkla saçlardaki hastalıkla Ellerde sırasız titreme ve çarpıntı
Ürkme utanmaktan utanmaktan
Şeker bulamama top bulamama bebek bulamama Defter kalem kitap günler süren ağlamalarla
-Ki her yalnızlıkta sürer gider sonra- Övündüler:
-Savaş bizden uzakta
Savaş bizden uzakta, bizim hünerimiz ve aklımızla Öyleyse bir villa daha, bir kürk daha, bir avrupa daha Kara taşıtlarda bembeyaz besili kahkaha
Bir demet maydanoz bir sepet yumurta bazan da
Aylık elli lira ve asker tayını doksan kuruş karşılığında Kara kara kara
Ankara
Dışarda savaş.Yeni bir roma yapılırken Eski bir roma yıkılmada
Kurtların türküyle gezindiği bir dünya Ve köpekler uzun bir bahar kızgınlığında
Kan, ateş, bitmeyen açlık, çürüyen Avrupa Tröstleri, bankaları, borsalarıyla
Erdem ve yiğitlik ve kancıklık en keskin yanlarıyla Ve Asya, Asya ağır bir kuştur uzun uykularda
Pay verir bir yerlerinden, uyusun diye boyuna. Yıl Elli. Yaz gelmişti sevdiğim yine
Sanmam ki yaş onyedi olsun o yaşlılığımızla Sanmam ki o kadar olsun çocuk kalmışlığımızla Kim karıştırdı herşeyi, ne hakla, ne diye
Nasıl birikmiştik bu kadar acele Sevgiyle, utançla, boşvermeyle, kinle
Bağışlamayla, bozan sulandıran bağışlamayla Mayıslar güzeldir.Yiğittir taş yontucular Suları delikli taşlardan geçiren Türkücüleriyle, küfürbaz balıkçılarıyla
Mezar kazıcılarıyla, salyangoz devşiren kızlarıyla Geveze ve güleç kadınlarıyla, yün iğiricileriyle Kıran görmüşleriyle, açıkgöz pazarcılarıyla
Hele devrimcileriyle, hele devrimcileriyle Yanıla yanıla yanılmaz olan devrimcileriyle Mayıslar güzeldir.
Oynar sabahlaradek baylar ve bayanlar kanser adına
Acınır körlere ve yoksullara makbuz karşılığında “Eşsiz insan ve değerli” kara manşetler
İşsiz işadamlarına
Yaz geldi sevdiğim naftalinli giysilere Küflenmiş turşulara bozulmuş reçellere Otura otura kokmuş bilinç uzmanlarına
-Ey kendini kimya sanan o geçersiz kimya- Aptalıyla, âşığıyla, dertlisiyle
Kalem kaşlısıyla başı bitlisiyle Naylon çoraplısı uyuz atlısıyla Yaz geldi Anadolu’ya Anadolu’ya
Ey kendini kimya sanan o geçersiz kimya Sen otur yerinde, sakın kıpırdanma
Bir toplumcu İsa gibi uğra arada bir Kıyıda dur, ortada bulunmak için sırasında Mayıs kendi sularından iner Anadolu’ya Mayıs kendi dağlarından iner Anadolu’ya Sevdiğim yaz geldi yine
GÜZ
“Güz geldi. Gözlerim karmakarışık. Körüm ben Güz geldi. Bunu saçlarımın döküldüğünden. derler ki yaylada doğmuşum, denizin ardında iniştir, yokuştur, geçer dizlerimden.”
Gazel düştü Derelere ay Yarim Kavga bitti. silahını duvara as
başladı Ocağın krallığı, Ormana git baltanı al köşeden, Çocuklarımızı öp.
“Uçurtma salıvermiş göğe aşağıdakiler, havasıdır.”
Çocuklar aşağıdakileri okuyor. ben körüm ne güzel kokuyor Gazeteleri Kitapları insem bir koklasam kendileri nasıl”
ben burda bağlıyımay Yarim Körüm ve yaşlıyım otuz yaşında Çocukları al, in aşağıya dileğimdir, onlar görsünler
“Güz geldi, açıksın Yarim Yarim
ben neyse. ben körüm. Dereden öteyi bilmedim ama bilirim bir koca yaz çabaladığımız Patatesin sana bir parça şayak etmediğini”
Sor bakalım, adam diye Kaydımız var mı? ben körüm, biz eski, Çocukları yazdır Patatesi alıcıya götür ver yirmi beşe eşeğine bin türkü söyle dönüşte
dünyalık şeylere dünyanın parası gerek Oysa topraktan çıkardın yirmi beş liracık Kefenimizi al. sabunu lifini unutma
bir cennet ayırt Hoca parasıyla birlikte “Bu güz öleceğim. bütün işlerimi bitirdim
Derede yıkandım, cevize tırmandım. kuş ürküttüm Kaçırdılar on iki Çocuk doğurdum. bekledim gözlerim Oğlan everdim. kız yetirdim. otuzuma vardım” “Ağlama kız, deme incirim Yar Yar
ben ağlamam dağlar taşlar ağlasın Körüm, çelimsizim, göğnüğüm, hastayım. sebebolanları nerde bulayım
adamdan içerli kuşlar ağlasın
KIŞ
Kış geldi. Ocağı yaktık ay Yarim ceviz yaprak döktü. dere bulanık savuşturdum kara atlı ölümü Pancar bastık tencereye suyunan
“Üfle. durma doluştuk. kirliyiz. kötüyüz üfle. ne kadar Cehennem olsa o kadar iyidir üfle. Tanrı bıçağa mı benzer girebiye mi? üfle kör ağzıyla. bir ağzı keskindir”
Dün ağladık gelininen, yorulduk Vurdular Ahmedalimi ormanda giyme dedim Yenilerin kan olur Vurdular Ahmedalimi ormanda “Sus ne kadar kırılsak o kadar iyidir
sus. Cennet. sus muştu. Kutsal Kitap getir almaya başladıydık o uğursuzişareti sessiz donuk Ambarımızdan”
“Yastığına Memedalim yakışır gömdük bir iyice Eceliyinen urbaları osmanıma iygeldi Beşyüzü, babası Ombaşıyınan
“Deli, serçe kuş mu, hamsi balık mı, biz adam mıyız, Deli
ağlama. Sular mı bassın gömütlerimizi ölüleri rahat bırakmalı. Memedalim gitsin pazar pazen alsın.ışlaklı iskarpin sana” sabah oldu. gelin gelin yok gelin kaçırdılar. varıp gidem yalvaram
Ağam Selim, Beyim Selim geri ver almaya gücümüz yetmez bir daha
KÜÇÜK KIZIN TÜRKÜSÜ
Küçük, küçücük bir kızken Unutacak mısın yüreğim
Bir kurdele bir pabuç yüzünden Unutacak mısın yüreğim
Şimdi de onulmaz korkundur Evde ekmeğin tükenmesi
Un biter, ekmek biter, gelsin ödünçler Unutacak mısın yüreğim
Başın dönerdi sabahları Her atılan bomba bir parça Yiyecek alır giderdi
İkinci Dünya Savaşı sırtından geçti Unutacam mısın yüreğim Birçokları kahraman oldular Büyük oldu adları
Kara binitleri sırtından geçti Unutacak mısın yüreğim Birçokları kahraman oldular
Büyük oldu adları
Kara binitleri sırtından geçti Unutacak mısın yüreğim
Şimdi çocukları doyurup giydirdikçe Parklara, çarşılara götürdüğünde Kendini, kendi çocukluğunu Unutacak mısın yüreğim
Dünya uçurtmayla balonken
Kırmızı ve mavi tayfın bütün renkleri Sana zehir zindan edenleri Bağışlayacak mısın
Sen, senin adına bağışlayabilirsin O zaman
Ottan ve açlıktan ve bilcümle haşereden Cümle dertten hastalıktan
Ölenler ve kalanlar seni bağışlamayacaklar Duyuyor musun yüreğim
Unutma sakın unutma Bağışlama sakın
Sakın düşmanını sevme, sakın susma Bekle büyük kavgayı bekle
Anlıyor musun yüreğim.
OĞLANIN TÜRKÜSÜ
Bizim erkeklerimiz
Dört mevsim bahar gibidir Sevişirken yeniden doğar gibidir
Al atla savaşa girer gibidir Güzel olur çocuklarımız Çokturlar, çabuk boylanırlar
Bir aylıkken güler, ikisinde türküye dururlar Beşinde sığırtmaç, yedisinde sevdalıdırlar On birinde düğüne ve rakıya ve mavzere Olursa kır, olmazsa doru.
Yirmisinde, dokusu bir meydanlarda ölürler Ey gerçek sesimiz ey büyük kavga
Umut iki midir, bir midir? Düşman şaşkın mıdır, kör müdür? Kurşun yediveren gül müdür?
Vurulan ölmüyor, bu nasıl vurma? Ey gerçek sesimiz en büyük kavga Dağlarda suskunluk sürmeli midir? Hayınlara aman vermeli midir?
Marşlar alanlarda durmalı mıdır? Sesi iletmiyor, bu nasıl hava?
Derken, mutlu uykulara yatamayanlar Yirmilerde yar elini tutamayanlar Dağa başlarlar.
Dağa başlarlar, çete düşlerler Burda olmazsa orda
Vurur gider yadellere varırlar
Bu gerçek sanımız, bu büyük seva Sabah ılımında üveyik midir?
Akar suda kayık mıdır?
Bir alaca geyik midir? Çeker götürür kana.
Haksızlık nerde olursa olsun Zulüm nerden gelirse gelsin Barışla, sevgiyla olmayacaksa
Ey gerçek sesimiz, ey büyük kavga Yankılan dağdan dağlara
Yankılan dağdan dağlara
SENİ SEVDİM
Seni sevdim, seni birdenbire değil usul usul sevdim “Uyandım bir sabah” gibi değil, öyle değil
Nasıl yürür özsu dal uçlarına
Ve günışığı sislerden düşsel ovalara Susuzdu, suya değdi dudaklarım seni sevdim
Mevsim kirazlardan eriklerden geçti yaza döndü Yitik ceren arayı arayı anasını buldu
Adın ölmezlendi bir ağız da benden geçerek Soludum, üfledim,yaprak pırpırlandı Ağustos dindi Seni sevdim, sevgilerim senden geçerek bütünlendi Seni sevdim, küçük yuvarlak adamlar
Ve onların yoğun boyunlu kadınları
Düz gitmeden önce ülkeyi bir baştan bir başa Yalana yaslanmış bir çeşit erk kurulmadan önce Köprüler ve yollar tahviller senetler hükmünde
Dışa açılmadan önce içe açılmadan önce kapanmadan önce Nehirlerimiz ve dağlarımız ve başka başka nelerimiz
Senet senet satılmadan önce
Şirketler vakıflar ocaklar kutsal kılınıp Tanrı parsellenip kapatılmadan önce
Seni sevdim. Artık tek mümkünüm sensin
SIĞDA
Sokağı beğendim mi bir bakıp pencereden Çıkıp gitmek olmalı özelliğim bu benim Senin durman, küçük sevinçleri yaşadığımızın Ey yağmur, ey sevdiğim
Durgunsa kahvelerin masalarında hava
Kuşsuz kalmışsa ağzım gözlerim gülmemekten Dostumdan, gökyüzüne sürmeye kuş isterim Uzaktan en uygun ballı yemişleriyle
Tutup ötmeye ceylan, barınmaya kulübe Küçük şeyler ormanına bir güven bir güven Böyle yanılma hiç görmedim.
Ürküt kara martılarını kıyımızın Yankılan, mutlu kayığımı sığdan kurtar
Ey ses, ey yakın geçmişe ağzımla verdiğim.
UZUN YAĞMURLARDAN SONRA
Sen yağmurlu günlere yakışırsın
Yollar çeker uzak dağlar çeker uzak evler Islanan yapraklar gibi yüzün ışır
Işırsa beni unutma
Alır yürür sıcak mavisi gökyüzünün
Kuşlar döner uzun yağmurlardan sonra bir gün Bir yer sızlar yanar içinde büsbütün
Her şeye rağmen ellerin üşür Üşürse beni unutma
Yeni dostlar yeni rüzgârlar gelir geçer Yosun muydum kaya mıydım nasıl unuttular Kahredersin başın önüne düşer
Düşerse beni unutma