Suni Kapalı Minyatür Dünya: “Biyosfer 2”*
Hepimizin bildiği gibi Biyosfer, Dünyada canlıların yaşadığı, sürekli enerji ve besin alışverişinin gerçekleştiği, “canlı yüzey” olarakta adlandırılan 16-20 km kalınlığında tabakaya verilen isimdir. Biyosfer 1 kısaca dünyamız olarak tanımlanırken peki Biyosfer 2’yi hiç duydunuz mu? Küresel ekoloji çalışmaları yapmak için Dünya’da inşa edilen en önemli ve en büyük labaratuar 1,28 hektar büyüklüğü ile Biyosfer 2 projesidir. Yapımı 1987-1991 yılları arasında süren ve John Polk Allen öncülüğünde Arizona’da gerçekleştirilen Biyosfer 2’nin bir diğer özelliği altyapısız mimariye sahip dünyanın hava geçirmez bir minyatürü niteliğinde olmasıdır. Çelik ve cam kullanılarak yapılan Biyosfer 2’de bağımsız bir boru sistemi kurularak ısıtma ve soğutma sağlanmıştır.
Dünyada şuana kadar yapılan en büyük ekolojik proje olan Biyosfer 2’de kapalı bir sistemde kendiliğinden işleyen su, oksijen ve azot çevrimi gibi mekanizmaların aynı yeryüzünde olduğu gibi yaşama kaynaklık eden bir ekosistem kurulması hedeflenmiştir. İçerisinde 1.900 metrekare kendine ait yağmur ormanı, 850 metrekare okyanus, mercan resifli plajı, 1.300 metrekarelik savan otlak, bir ova, bataklık, 1.400 metrekarelik çöl ve 2.500 metrekarelik organik tarım çiftliği bulunan bu kapalı sistemde 8 kişi 2 yıl boyunca dışardan hiçbir destek almadan bütün besin maddelerini yapının içinde kendileri üreterek yaşamışlardır. Bu deneyim dünya bilim çevrelerinin büyük ilgisini çekmiştir. Farklı boyutlarla değerlendirilen Biyosfer 2 uzay çalışmaları yapan çevrelerce, Ay’da ve Mars’ta insanlı istasyonların kurulmasına hazırlık yapıldığı şeklinde nitelendirilmiştir. Bu yoğun ilginin sonucunda da medya’da ve kamuoyunda birçok dedikodunun ortaya çıkma durumu yaşanmıştır. Hatta bazı gazeteci ve bilim adamı Biyosfer 2’yi ve oluşturanları itibarsızlaştırmak için karınca ve çekirgelerin yapıyı bastığı iddasını ortaya atmışlardır. 1995 yılında, Columbia Üniversitesi Biyosfer 2’yi araştırma tesisi ve kampüs olarak yönetimini aldı. 2007 yılında ise Arizona Üniversitesi Biyosfer 2 ile ilgilendiğini açıkladı ve sonunda 2011 yılında Biyosfer 2’nin tam sahipliğini aldı.
1991-1993 yılları arasında Biyosfer 2’de yaşayan 8 kişiden biri de Mark Nelson. Biyosfer 2 projesinde yönetici ve katılımcı olarak yer almıştır. Biyosfer 2 içinde geçirdiği 2 sene boyunca iyileştirilmiş sulak alan, kanalizasyon sistemi ve sürdürülebilir tarım sistemi üzerinde projeler oluşturarak tropikal canlı topluluklarını, biyoçeşitlilk yükselişini ve canlı nüfus dinamikleri üzerine araştırmalar yapmıştır. Mark Nelson, Biyosfer 2 deneyimi ve Türkiye izlenimleri hakkında röportaj isteğimizi kırmadı. İlerleyen sayfalardaki söyleşiden önce Mark Nelson’ı biraz tanıyalım.
Mark Nelson, kar amacı gütmeyen organizasyon Institute of Ecotechnics’in kurucu yöneticisidir.(www.ecotechnics.edu) Kapalı ekolojik sistemlerde uzun dönem araştırmalar yapan Nelson, zarar görmüş ekosistemlerin onarımında, kurak alan tarım bölgeleri ve atık suların geri dönüşümü konuları üzerinde çalışmaları bulunmaktadır. 1970’lerin başında Santa-Fe’nin çöl ve çalılık alanlarına 1000’lerce meyve ve rüzgar kesen ağaçlar dikmiştir. Tonlarca compost(çürümüş organik gübre) uygulayarak aynı bölgede bir vaha oluşturmuştur. 1978 yılından günümüze Batı Avustralya’nın yarı kurak alanlarında bozkırların yenilendirilip iyileştirme projeleri hayata geçirmiştir.
Birçok projede biyomların yani biyosferin aynı iklim koşullarında ve aynı bitki örtüsünün egemen olduğu çok geniş bölümlerinin araştırılıp ortaya konulmasında danışmanlık yapmıştır. Özellikle yeni ekolojik bir yaklaşım olan atık suların geri dönüşümünde ve temizlenip kullanıma uygun hale getirilmesinde öncülük yapmıştır. 1996’dan beri Waste Water Gardens ile yüzeyin altında yüksek biyoçeşitlilik oluşturarak 90’dan fazla sistemi Meksika, Belize, Bali, Endonezya, Batı Avustralya, Fransa, İspanya, Portekiz, Polonya, Bahamalar, Filipinler, Cezayir ve Amerika’da oluşturmuştur. (www.wastewatergardens.com) Türkçeye çevirilen hiçbir eseri bulunmamakla birlikte Life Under Glass ve Space Biopheres başta olmak üzere birçok kitabı ve makaleleri vardır.
*https://issuu.com/azizm/docs/edergisubat2014
