“Yaşamak için oku!” diyor Gustave Flaubert. 21. yüzyıl yaşamında ‘okumak’ zor iş. Neyi, nasıl okuyacağımız sorunu değil bu zorluk, uyaranlardan geçilmeyen çağımızda, Alberto Manguel’in söylemiyle ‘ısrarlı anındalığın’ baskınlığında, yaşamak için okumak, okumanın da ötesindeymiş gibi algılanıyor. Günümüzde okurun karşılaştığı sorunları, kitabın yaşadığı dönüşümleri de merkezine alarak işleyen bir yapıt, Alberto Manguel’in Türkçe’ye kazandırılan son kitabı Gezgin, Kule ve Kitapkurdu ilk sayfalarından itibaren derinliğinin içine çekiyor okuru.
“Okuryazar toplumlar, yazılı söz üzerine kurulmuş toplumlar insanla evren arasında algılanan ilişkiyi adlandırmak için temel bir metafor geliştirmişlerdir: dünya okumamız gereken bir kitaptır.” Kitabın girişinde yer alan bu cümle, dünyayı okumamız gereken bir kitap olarak imgeleştirirken kendi okurunu da dört bölümden meydana gelen metninin ilk kısmına doğru yolculuğa çıkarmış oluyor. Bu yolculuk, okurun gezgin olarak metaforlaştırılması. “Dünya okuyabildiğimiz bir kitap olduğuna göre kitap da içinde yolculuğa çıkabileceğimiz bir dünyadır.” diyor Manguel. Böylelikle her metni bir yolculuk, okuru da o yolculuğun gezgini olarak kabul etmiş oluyoruz. Ancak tam da bu noktada okur-gezgin imgesinin günümüzde tam olarak örtüşemediğini hatırlatıyor yazar. Hız çağında yaşayan insanlar olarak derinleşememenin yarattığı sorunlarla baş başa kaldığımızdan, okurun kelimenin tam anlamıyla gezgin imgesiyle örtüşemeyeceğini; gezginin, kâşifin gözükaralığı olmadan okur olamayabileceğimizi kulaklarımıza fısıldamış oluyor. Okurun yaşamış olduğu sorunları sadece okur merkezli değerlendirmeyen Manguel, çağımızın elektronik kitap mı- matbu kitap mı tartışmasına da giriyor. Bu bölümü okudukça da basılı kitabın değerinin vurgusunu bir kez daha tüm yakıcılığıyla hissediyoruz…
Yukarıda değinmeye çalıştığımız konuların çok daha fazlasını işleyen Gezgin, Kule ve Kitapkurdu; kitabın işlevi nedir, yaşadığı dönüşümlerin güncelliğe yansıması ne gibi sorunlar doğurmuştur, çağımız okuru hem kitabın hem de kendisinin yaşadığı dönüşümlerle neler yaşamaktadır gibi konuları derinlemesine işlemektedir. Alberto Manguel, “Dinlemek büyük ölçüde edilgen bir eylemdir; okumaysa, tıpkı yolculuğa çıkmak gibi etkindir.” diyerek bizi ‘okurluğa’ çağırmaktadır. Keyifli okumalar…
Ali Çatal
Gezgin, Kule ve Kitapkurdu
Alberto Manguel, Çev: Dilek Şendil
YKY: 1. baskı: İstanbul, Kasım 2016
