Özet
Bu çalışmada sigara kullanımını azaltmaya dair yapılmış olan kamu spotlarına bakıldığında kadınlar için çizilmiş bir ortak profillerin olup olmadığı incelenmektedir. İnceleme sonunda kamu spotlarının sigara içen kadınlara ulaşması ve gençlere toplumda kadının yeri hakkında nasıl mesajlar verildiği çerçevelerinde sonuçlar çıkarılmaya çalışılmaktadır. Çalışma kısa bir zaman diliminde amatör biri tarafından yazılmış olup hataların bildirilmesi halinde gerekli düzeltilmeler yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Kadın, sigara, kamu spotu.
Giriş
Zaman zaman insanlar televizyonda yayınlanan kitleleri bilinçlendirme amacı ile hazırlanmış kamu spotlarına denk gelmektedirler. Kamu spotlarında olması gerektiği düşünülen durum insanlara yansıtılırken kadının kamu spotundaki yansıması da ayrı bilinç oluşturmaktadır. Diğer kamu spotlarında olduğu gibi sigaranın kullanılmaması için yapılan kamu spotlarında kadına ayrılan yer aslında toplumda kadının olması istenilen veya olduğunu ifade eden yerdir. Bu noktada kadının kamu spotlarında nasıl temsil edildiğinin bilinmesi önem arz etmektedir. Sigara içen kadın sayısının ciddiyeti söz konusuyken ürün pazarlamaya çalışan reklamlar dahi kişi analizi ve hitap şekli konusunda titizlik gösterirken kamu spotlarının kadın içicileri ikna etme konusundaki başarıları kadınları nasıl gördükleri ile değişebilir. Kişilerin televizyondan öğrenme kapasitesi düşünüldüğünde gösterilen kişi tiplemelerinin önemi yükseliyor.
Literatür ve Teorik Bölüm
Göreceli olarak gösterilen kişilikler insanları istenmeyen veya insanlar istemediği halde insanları istenilen noktaya getirebilir. Okan’ın yaptığı bir çalışmasında görülebildiği gibi geçmişteki kadın algısı zaman içerisinde değişmektedir. Nurhan ve Yasemin’in yaptığı çalışmalarda kadın imgesinin reklamlarda kullanılmasının doğrular ve değerler üzerine etkilerinin olduğun ortaya koymaktadır. Kamu spotlarının aynı zamanda reklam olarak sayıldığı gerçeğine dayanırsak reklamların insanları etkilemesi noktasında Mehmet’in (1999) yazdığı kitaba göre televizyon reklamlarından insanların etkilenme oranı %25,52’dir. Toplumsal cinsiyet kalıplarının reklamlar aracılığı ile meşruluklarını kazandıkları gerçeğini Alparslan bir çalışmasında ortaya koymuştu. Özcan’ın (2010) çalışmasında tütün kullanımlarında kişiliklerin ve yaş faktörü gibi etmenlerin rol oynadığını savunur. Bu noktada sigara kullanılmaması adına kaç yaşındaki kadınlara nasıl kişilikler yüklendiği merak edilmesi gereken bir husustur.
Yöntem
Kamu spotları incelenecek ve incelenen kişiler yaş ve sosyal statü bakımında ayrılmasına rağmen o konuda bir sınırlama olmayacak. Bu araştırmada nicel yaklaşım ve karşılaştırmalı araştırma deseni kullanılmaya çalışılmıştır. Sosyal medya veya televizyon üzerinde yayınlanmış olan kamu spotları izlenerek bir veya birden fazla ortak kadın profili olup olmadığı veya olanların hangi kadınları hangi konumda gösterdikleri karşılaştırılacaktır.
Bulgular
13 adet kamu spotu incelenmiş olup içlerinde bağımlılıkla mücadele kurumlarının kendilerini anlatan reklamları ve sosyal medya üzerindeki amatör çekimler göz ardı edilmiştir.
Kamu spotlarında anne rolü diğerlerine oranla oldukça ağır basmaktadır. Kamu spotlarının önemli bir kısmında kadınlara hiç yer verilmemektedir.
İnceleme yapılırken sadece takım elbise giyme bir iş sahibi olduğuna yeterli kanıt olarak görülmediğinden çalışan kesim içerisine alınmamaktadır. Park, restoran, kafe, düğün vb. eğlenme mekânı veya çeşitlerinde gösterilen kadınlar eğlenen keyif çatan olarak gösterilmektedir. Sigara üzerine etkilenme konusunda daha çok orta yaş kadınlar ön plana çıkarılıyor.
Yeşilay tarafından yapılan kamu spotlarında genel olarak kadınların başları açık olduğu ve incelenen kamu spotları arasında sadece sağlık bakanlığı tarafından sunulan kamu spotunda kadının başı kapalıdır. Müslüman eşe sahip kapalı kadın pasif içicilik yüzünden sorunlar yaşıyor olmasına rağmen kocasının yanında boynu bükük şekilde durmaktadır.
Sigara kamu spotlarındaki kadınların tam olarak meslekleri belli ederek çalışan birey olarak gösterilme oranları oldukça düşüktür. Evde yemek yapan, çocukları ile ilgilenen ve çocukları için her şeyi yapabilecek olan anneler olarak gösterilen kadınlar aynı zamanda bu yüzden değeri hak ettikleri vurgulanır. Eğlenme adına dışarı çıktıkları birden çok kamu spotunda verilirken bir kamu spotunda sigara yüzünden dışarıya çıkılamamasının ne kadar kötü olduğu vurgulanır. Ev hanımı olunması özellikle vurgulanmaktadır.
Tartışma
Kadınların sürekli dışarıda gezen kişiler olarak gösterilmesi ile kadınların tüketme alışkanlıklarında yükselme amaçlanıyor olabilir. Eş olma, annelik gibi öğretiler arkasında nüfus üzerinde artış amacı aranır. Daha çok kadınların çocuklar üzerine titrediği gösterilerek ev içerisindeki düzende kadınların çocuklar ile ilgilenmeleri gerektiği aşılanır. Annelerin manevi değerleri üzerinde ne kadar durulsa da anneler hep yemek yapan ve sofrada hizmet eden kişiler olarak yansıtılmaktadır. Kamu spotunu yapanlar gözünden annelerin bu şekilde görünmesi ihtimalinin yanında bu düzenin devamlılığı açısından bir koz olarak da değerlendirilmektedir. Şık giyimlerine karşın mesleklerin tam olarak verilmemesi yüzünden kadınlar için orta yaşlı eşinin parası ile gezen çocuklu birey tablosu çizilir. Bu durumda sigara içen kadınlardan tabloya uymayanların kamu spotundan fazla etkilenmemeleri ihtimalleri doğmaktadır. Kamu spotundaki tabloya inanıp kendisini o sınırlara sokmaya çalışanlar olacaktır. Kamu spotlarından birinin daha önce yanlış mesaj içerdiği gerekçesi ile yayından kaldırıldığı görülmüştür.
Sonuç ve Öneriler
Sonuç olarak insanları sigaranın zararları adına bilinçlendirmek için yapılmış olan kamu spotları kapsamında kadınlar için çizilmiş bir hayat yolu bulunmakta. Gündelik yaşamında kişiler rolleri gündelik yaşamı tam olarak yansıtmamak ile beraber gündelik yaşamı değiştiriyor. Daha iyi kişilik analizleri ile daha iyi sonuçlar çıkarılabilir. İnsanların zihnini bir noktada keskinleştirilirken başka noktalarda köreltilmemelidir.
Kaynaklar
Nurhan P. Yasemin K. Kadın imgesi kullanılan reklamlara yönelik tüketicinin tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 29, Sayı 1, 2011, s. 69-100 Erişim adresi https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88761
Okan A. İlk Türk devletlerinde kadın algısı ve kadın hakları. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (RTEÜ Journal of Social Sciences) 3 : 63-72. Erişim adresi https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/606430
Mehmet M. (1999) Televizyon yayınlarının Türk toplumu üzerindeki etkisi. Atatürk kültür merkezi başkanlığı yayınları.
Özcan U. (2010) Tütün ve sigaranın iktisadı. Ekin basım yayın dağıtım.
Alparslan N. Kadına yönelik simgesel şiddet aracı olarak temizlik ürünleri reklamlarının eleştirel analizi. Erişim adresi.
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/494831
*https://issuu.com/azizm/docs/azizmsanatedergi147
