Türkiye’nin sinematik felsefede öncü ve yegâne oluşumu olan, çevrimiçi hakemli dergi SineFilozofi’nin özel sayısında, Azizm Sanat’tan Onur Keşaplı’nın kaleme aldığı “Bir Mutlak Öteki Örneği: Leos Carax Sinemasında Mösyö Merde” adlı makale yer aldı.
Fransız auteur sanatçı Leox Carax’ın, 2008 yapımı Tokyo! filminde yönettiği Merde epizodu ile, 2012 yılında yönettiği Kutsal Motorlar filminin bir pasajında yer alan, Denis Lavant’nın canlandırdığı grotesk flanör Mösyö Merde’yi irdeleyen makale, Jean Baudrillard’ın öteki, Georges Bataille’ın kötülük açıklamalarından hareketle oluşturduğu “mutlak öteki” tabirini kavramlaştırma gayesini taşıyor.
22-24 Kasım 2019 tarihlerinde, İstanbul Akbank Sanat’ta gerçekleşen 2. Ulusal Sinema ve Felsefe Sempozyumu’nda sunulan bildirilerin bir bölümünün, makale sürümleriyle yer aldığı SineFizolofi özel sayısına https://dergipark.org.tr/tr/pub/sinefilozofi/issue/54611 adresinden erişmek mümkün.
Onur Keşaplı’nın makalesinin özeti ve anahtar sözcükleri ise şu şekilde;
Özellikle Soğuk Savaş’ın bitimiyle birlikte kültür ve kimlik kavramlarının sosyal bilimler çalışmalarındaki etkileri artmıştır. Bu durum, öteki sözcüğü ve ötekileştirme eyleminin öne çıkmasına neden olmuştur. Ortaya konulan görüşlerin büyük bölümünde, benlik inşası için ötekiye duyulan ihtiyaçtan söz edilişi, ötekisiz bir varoluşun mümkün olmayacağı önermesine sebep olmaktadır. Dönemi, öteki icadı olarak niteleyen Baudrillard içinse, sözcük en başından beri yalnızca Batı için geçerlidir. Gelinen noktada ise ötekisini yitirmiş Batının vardığı nokta soyut bir kökten ötekidir. Ne var ki, somutluğunu yitirmiş ötekinin haricinde, kültür, kimlik veyahut herhangi bir eğilimle temellenmeyen ancak öteki olarak kodlananlar da vardır.
Zaman ve coğrafya fark etmeksizin, Mutlak Öteki olarak kavramsallaştırılabilecek bu gruplarda akıl hastaları, bedensel deformasyon taşıyanlar, kilolular gibi, olağan ve sıradan haricinde görünümlere sahip olanlar vardır. Mutlak Ötekiler dünyanın her yerinde görünüm ve eylemlerle farklılaşmaktadırlar. Çirkin bir görünüm ve kötücül eylemlerle somutlaşan Mutlak Öteki tabirinde dışsallık açısından grotesk, zihniyet bağlamında ise, özellikle Bataille’ın tarif ettiği şekliyle, kötülük kavramları öne çıkmaktadır.
Ötekinin klasik tanımları ve ötekileştirme eylemlerinin örneklerine, sinemada, git gide daha çok yer verilir olmuştur. Ancak aynı durum Mutlak Öteki için geçerli değildir. Sinema tarihinde, daha çok grotesk görünüm ve beraberinde hoşgörü talebi içeren örnekler haricinde Mutlak Ötekiyi içeren filmler daha çok yakın dönemde gerçekleştirilmiştir. Kariyeri boyunca uç karakterlere yer veren Leos Carax’ın iki filminde yer alan Mösyö Merde, grotesk kötülüğü ile Mutlak Ötekiye esaslı bir örnek teşkil etmektedir. Tokyo! filminin Merde epizodunda Tokyo’da, Kutsal Motorlar filminde ise Paris’te görünen Mösyö Merde, flanörleşerek Mutlak Ötekiyi güncel ve çağdaş uygarlık kıstaslarıyla çarpıştırmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Leos Carax, Mösyö Merde, Mutlak Öteki, Kötülük, Grotesk, Öteki
