Kamera Hareketleri ve Özellikleri*
Sinema diğer sanat dallarından ayrı bir özelliğe sahiptir. Örneğin resim ve fotoğraf gibi diğer sanat dalları durağan bir görüntüyü gösterirken; sinema durağan görüntüye hareket kazandırmaktadır. Bunu yaparken de kamera denilen aracı kullanmaktadır.
Kamera durağan bir görüntüye hareket kazandırmasından dolayı onu kullanan kişi çok fazla emek harcamaz. Sadece kayıt tuşuna basması yeterli olacaktır. Hatta Kodak reklâmında söylendiği gibi “ Siz sadece tuşuna basın gerisini o halleder.” İşte bu sebepten dolayı görüntü yönetmenini ayrı bir özelliğinin olması gerekmektedir. Kullanacağı çekim ölçeğinin, kamera hareketinin, mizansen oluşturulan sahnenin bir amacı olması gerekmektedir.
Görüntü yönetmeni kullandığı kamera hareketlerinin nedenlerini ve ne için kullandığını da bilmesi gerekmektedir. Ve kullanılan kamera hareketlerinin bir estetik ve psikolojik etkilerinin ne olacağını da anlayarak ve bilerek yapmalıdır.
Kamera hareketleri gerçekleştirilirken belli başlı iki nedenden yola çıkılmaktadır. Bunlar; birincisi teknik açıdan ikincisi ise estetik yani sanatsal açıdandır. Teknik açıdan yapılan kamera hareketinden ulaşılmak istenen ise; görüntüde var olan hareketleri takip etmek, görüntüde istenmeyen kısımları çerçeve dışında bırakmak içindir.
Estetik açıdan yapılan kamera hareketlerinde ulaşılmak istenen ise; birbirinden faklı bölümlerin birleştirilmesi, birbiriyle aynı duran cisimlerin uzaklık mesafelerini göstermek gibi nedenlerle kamera estetik açıdan hareketini yapmaktadır. Şimdi kamera hareketlerini ve ne gibi özellikler yansıttığını atlatmaya çalışayım.
Kamera hareketleri genel olarak çevrinme, kaydırma ve optik olarak 3 bölüme ayrılmaktadır.
Çevrinme hareketinin içerisine pan left, pan right (sağa ve sola çevrinme), tilt up tilt down (aşağı ve yukarı çevrinme) olmak üzere kendi içerisinde ikiye ayrılmaktadır.
Çevrinme hareketi Sağa ve Sola Çevrinme: Bu tür kamera hareketinde kamera sabit konumdadır. Sadece kameranın kendi gövdesinin sağdan sola ya da soldan sağa yapmış olduğu harekettir. Bu tur hareketin yapılma amacı mekânın tasviri için kullanıldığı gibi aynı zamanda oyuncunun hareketi de bu sayede takip edilmiş, izlenmiş olmaktadır. Konunun bağdaştırılması ve olay örgüsünün anlaşılması içinde kullanılan bir tür harekettir.
Yukarı ve aşağı çevrinme: Bu kamera hareketinde de kamera sabit konumdadır ve dikey bir düzlemde yukarı ve aşağı olarak yapmış olduğu harekettir. Bu tür hareketin psikolojik özelliğine değinirsek; eğer kamera hareketi yukarı doğru yapılıyorsa kişinin gururlu yüce bir yapıya sahip olduğunu anlarız aynı zamanda bu yukarıya doğru yapılan çevrinme bir yapının ya da nesnenin büyüklüğünü vurgulamak içinde yapılmaktadır. Örneğin bir gökdelenin büyüklüğünü göstermek gibi. Aşağı doğru yapılan çevrinmede ise eğer bu öznel kamera ise ( yani kamera bir kişinin yerine geçmiş) bu çevrinmede o kişinin bir umutsuzluğu dile getirilmiş olabilir.
Kaydırma hareketi: Bu tür kamera hareketlerinde amaç kameranın ileri veya geri hareket sağlamasıdır. Genellikle kamera bir aletin üzerinde ve raylar sayesinde bu hareketi yapar bu alete de şaryo denilmektedir.
Aynı zamanda raylara gerek kalmadan yukarı resimde kullanılan alet olan Jimmy jib de bu tür hareketin yapılmasını sağlamaktadır. Bu tür hareketin yapılmasında ki amaçta konuya gerekli hareketi sağlamaktır. Konunun özelliğine göre kimi zaman oyuncu takibinde kullanılır kimi zamanda çerçevelemenin daraltılmasını sağlayarak seyircinin konuya olan hâkimiyetini kuvvetlendirmeye çalışmaktadır.
Yine bu tür hareketlerde kullanılan bir diğer alet de Steadicam dir. Bu alette kameramanın vücuduna bağlanarak kullanılır ve aksiyon sahnelerini yaratmak daha kolay bir hal alır. Genellikle takip sahnelerinde de kullanılan bu teknik aynı zamanda konunun gerektirdiği bir özelliği de teşkil etmektedir. Örneğin yönetmenliğini Gus Van Sant ın yapmış olduğu bir Amerikan bağımsız filmi olan Elephant ( Fil ) filminde bu steadicam tekniği filmin konusu gereği bol kullanılmıştır.
Optik hareket: Bu hareket aynı zamanda kameranın üzerindeki merceğin hareket etmesidir. Buna kısaca Zoom in ve Zoom out denilmektedir. Bu tür hareketler bir mercek hareketidir ve genellikle kamera sabitken yapılan hareketlerdendir. Bazen izlenilen video kliplerde hem geri kaydırma yapıldığı anda zoom in de yapılmaktadır ama bu tür hareket kombine hareket olmakta ve sinemada pek tavsiye edilen bir hareket olmamaktadır. Zoom hareketi bir mercek hareketi olduğundan dolayı görüntüde bozulmalara neden olmaktadır. Örneğin normal açıdan dar açıya geçildiğinde görüntüde eğiklikler başlar ve görsellik bu konuda etkilenir. Örneğin ağaçlı bir mekânda bir nesneye zoom hareketi yapıldığında yani o nesneye yakınlaştığında kenarlarda olan ve çerçevede görünen ağaçların yamulduğu görülebilmektedir. O sebeple zoom yani mercek hareketi pek fazla tavsiye edilen bir hareket değildir. Ama mekânı göstermede çerçeve daraltılıp açılmasında kullanılan bir harekettir.