‘Satıcı’ ve ‘Bir
Ayrılık’ Filmleri Özelinde
Göstergebilimsel Çözümleme
Giriş
Asghar Farhadi sinemasında kadın temsili, belirgin İslami atmosferiyle İran’daki en yakıcı sorunların başında gelen kadın sorunuyla doğrudan ilişkilenmiştir. Çalışma kapsamında kişisel olarak, Farhadi’nin bu ilişkilenimle elde ettiği bulguları ‘Satıcı’ ve ‘Bir Ayrılık’ filmleri özelinde göstergebilimsel olarak çözümlemeyi amaçlıyorum. Bu temel amaca yönelik kendime sorduğum sorular ise;
- Kadın temsili özelinde, yönetmenin sinematografik tercihleri nasıl olmuştur. Çekim açısı, kameranın konumu, hareketi, netlik, ışık vb. nasıl kullanılmıştır. Bunların anlama katkısı nedir?
- Anlatı sırasında hangi göstergeler kullanılmıştır. Göstergelerin düz ve yan anlamları nelerdir?
Bu soruların karşılığını yönetmenin iki filminden yola çıkarak arayacağım. Bu iki filmi seçme nedenim ise, konularının yönetmenin diğer filmlerine nazaran kadın hikâyeleri üzerinden ele alınmış olmaları. Somut örneklemeler yapabileceğimi düşündüğüm bu iki film ayrıca kişisel olarak aşina olduğum filmler. Daha öncesinde ‘Satıcı’ filminin içeriksel çözümlemesini yapmış olmamdan kaynaklı filmin içeriksel ve anlatımsal olarak bütünlüğüne hâkim olduğum düşüncesindeyim. ‘Bir Ayrılık’ ise, bir kadının İran’ı terketme isteğinden yola çıkarak eşinden ayrılışını, kadın ve din ilişkisini, kadının erkek hegemonyası altında baskılanmasını, ve genel anlamda İran toplumunda ki kadın yaşayış biçimini konu alıyor ve bize yönetmenin sinemasında kadın temsili hakkında önemli detaylar veriyor diye düşünüyorum. Bu açıdan iki filmin göstergebilimsel çözümlemelerinden, Asghar Farhadi sinemasında kadın temsilinin yerini sonuç kısmında bir yargıya bağlamayı amaçlıyorum.
Satıcı Filmi Göstergebilimsel Çözümleme
|
Yönetmen: Asghar
Farhadi Senarist: Asghar Farhadi Tür: Drama Yapım Yılı: 2016 Ülke: İran, Fransa Dil: Farsça, Fransızca |
Filmin konusu
Arthur Miller’ın “Satıcının Ölümü” oyununu sahneye koyan tiyatrocu çift Rana ve Emad, Tahran’ın merkezinde yeni bir apartmana taşınır. Ancak Rana, burada taşındıkları yerin eski kiracısıyla bir sorun yaşar ve biri tarafından saldırıya uğrar. Emad, travmasını sessizce atlatmaya çalışan Rana’nın aksine intikam alma yoluna gidecektir ve bu yaşadıkları olay ikilinin hayatını dramatik bir şekilde değiştirecektir.
Bir Ayrılık Filmi Göstergebilimsel Çözümleme
|
Yönetmen: Asghar
Farhadi Senarist: Asghar Farhadi Tür: Drama Yapım Yılı: 2011 Ülke: İran, Fransa Dil: Farsça |
Filmin konusu
Bir Ayrılık’ta boşanmak üzere olan Nadir ve Simin, çocuklarının velayeti konusunda ikileme düşüp kadıdan yardım istemektedir. Simin, kocası Nader ve kızı Termeh’le birlikte İran’ı terk etmek istemektedir. Nader’in Alzheimer hastası babasını bırakmayı reddetmesi üzerine boşanma davası açan Simin, dava talebi reddedilince anne babasının evine gider. Termeh ise babasıyla kalmaya karar vermiştir. Nader kızına ve babasına bakması için hamile bir genç kadını tutar ama bu durum daha fazla soruna yol açacaktır.
Sonuç
Yönetmenin iki filminden yola çıkarak, filmlerinde ki kadın temsillerinin İran toplumu ile bire bir örtüştüğü ve toplumun çeşitli sınıflarında ki kadınların anlatımlarının yapıldığı aşikardır. Kadın temsili, din olgusu üzerinden ilerlemekle birlikte kullanılan kadın figürleri baskı altına alınmış, toplumsal normlar çerçevesinde hareket eden, üst akıl desteğine ihtiyaç duyan yapıdadır.
Göstergebilimsel anlamda, Asghar Farhadi sinemasının kullanmaktan vazgeçemediği bazı metafor ve metonomik anlatım yöntemleri olduğu saptaması yapılabilir durumda. Örneğin ‘Kırık cam’ metaforu iki filmde de aynı şekilde (gerilimi arttırmak amacıyla) kullanılmış. Toplumsal farklılık üzerine başörtü kullanımı da buna örnek olabilir. Farhadi, kendi kültür normlarını sinemasında anlatmayı tercih ettiğinden dolayı kadınların günlük hayatta ki yerleri ve yaşadıkları hayatı çok net biçimde algılayabiliyoruz. Bu bir anlamda, Farhadi sinemasında ki kadın temsili aynı zamanda doğrudan İran toplumunda ki kadınların filme aktarılmış hali diyebiliyoruz. Buradan toplumsal çıkarımlar pek tabi mümkündür, yönetmenin filmlerinde doğrudan doğal hayatı anlatma sebebi de budur belki de. Fakat sinematografik açıdan kadın temsilini değerlendirmek istediğimizde Farhadi sineması biraz geride kalıyor. Anlatımı görüntüden çok diyaloglara yıkıyor yönetmen. Yine de genel anlamda kadın temsilini sinematografik olarak ele alacak olursak, net görüntüler, ifadeleri belirgin etmek için kullanılan yakın çekimler, fazladan bir dramatik anlam yüklememek için oluşturulan dolgusuz düz ışıklar karşımıza çıkıyor. Buradan yola çıkarak, kadın temsili oldukça düz ve nettir Farhadi filmlerinde.
*https://issuu.com/azizm/docs/azizmsanatedergi135
